Będargowo (d. Gross Mandelkow)
Sołectwo: Będargowo

Aktualna liczba mieszkańców - 451

Historia

Będargowo jest wsią o średniowiecznej metryce; pierwsza wzmianka pochodzi z 1310 r., kiedy to wymieniony jest proboszcz Fryderyk; 1 1337 r. wieś wymieniana jest w Landbuchu nowomarchijskim margrabiego Ludwiga i liczyła wówczas 70 łanów. Wieś została zniszczona w 1444 r. podczas wojny z Krzyżakami i jako ziemia opuszczona stała się własnością rodziny v. Pariss (Paries). Dopiero pod koniec XVI w. Będargowo zostało odbudowane, wówczas także powstał nowy kościół (lub odbudowano zniszczony). W wyniku koneksji rodzinnych w 1720 r. majątek w Będargowcu przechodzi na rodzinę von Bornstedt ( w jej posiadaniu do roku 1820). Folwark powstał prawdopodobnie na pocz. XIX w.; w latach 1820 - 40 należał do Johanna W. Möllera, a od 1856 r. do - pochodzącej z Niderlandów - rodziny v. Kuycke. Na pocz. XX w. zbudowano dwór. W 1828 r. wieś liczyła 499 mieszkańców. Największe gospodarstwa chłopskie w Będargowie liczyły po 26-35 ha (były tylko 4 takiej wielkości). W 1933 r. ostatni właściciel folwarku (narodowości żydowskiej) sprzedał ziemię i budynki swoim pracownikom. Wiele z obiektów gospodarczych zostało już wówczas zaadoptowanych na cele mieszkalne, inne przebudowano. Po II wojnie światowej majątek zajęli osadnicy; w 1952 r. powstała tu RSP. Obecnie w zasobach ANR - częściowo wydzierżawiono spółce z kapitałem zagranicznym.

Układ przestrzenny i zabudowa

Materiał kartograficzny z 1892 r. dokumentuje Będargowo jako wieś w typie ulicówki (lub ulicowo-placowej) z dominującym założeniem folwarcznym w N części i kościołem posadowionym przy południowej granicy parku. Zabudowa pierzei wschodniej wsi o zróżnicowanej skali, w większości była to prawdopodobnie kolonia mieszkalna robotników folwarcznych. Kilka większych zagród chłopskich (3-budynkowych, układ w "podkowę") ulokowano w zachodniej pierzei. Założenie folwarczne złożone z 2 podwórzy gospodarczych w formie zamkniętych czworoboków, rozdzielonych drogą wiejską. Przy podwórzu zachodnim duże założenie parkowe oraz przypuszczalnie - rezydencja. Mapa z 1936 r. dokumentuje dalszy rozwój folwarku, wynikający z parcelacji rozwój dróg zagumiennych i śródpolnych oraz powstałą przypuszczalnie na pocz. XX w. linię kolei wąskotorowej.